منسوبان به عيسي (ع) در عهد جديد و قرآن

پدیدآورعباس اشرفی

تاریخ انتشار1388/12/13

منبع مقاله

share 556 بازدید
منسوبان به عيسي (ع) در عهد جديد و قرآن

عباس اشرفي
والدين، برادران و خواهران عيسي‌(ع)

اين عنوان با توجه به عهد جديد انتخاب شده است و اگر از ديدگاه قرآن به آن بنگريم فقط، سخن از مادر عيسي مسيح است و از ديگر اعضاي خانواده خبري نيست. نكته‌ي ديگر اين‌كه در عهد جديد، اگر سخن از خانواده‌ي عيسي است، به جهت عيسي است و خانواده‌ي ايشان طريقيت ندارد ولي در قرآن ذكر مريم هم طريقيت دارد و هم موضوعيت.

1. عهد جديد

1‌. 1. پدر عيسي مسيح

عيسي مسيح از القاي سايه‌ي روح القدس بر مريم بوجود آمد و او را پدري انساني نيست بلكه پدر او خداوند است و او پسر خداست ولي اناجيل، عيسي را به تأسي از مردم زمانه پسر يوسف قلمداد كرده‌اند. در انجيل لوقا آمده: «عيسي تقريباً سي‌ساله بود كه خدمت خويش را آغاز كرد، مردم او را پسر يوسف مي‌دانستند.» (لوقا، 3:23) بنابراين «داود و ابراهيم هر دو جد عيسي مسيح بودند.» (متي، 1:1) و طبق نسب‌نامه‌ي عيسي، مذكور در متي و لوقا، عيسي از طريق يوسف به اين‌دو متصل مي‌شود، اما مشخص نشده چرا اين نسب‌نامه ذكر شده، با توجه به اين‌كه حقيقتاً عيسي پسر يوسف نيست و اگر هم مي‌خواست نسب‌نامه‌ي انساني داشته باشد بايد از طريق مريم مي‌بود نه يوسف.
يوسف مردي پايبند به اصول اخلاقي و آبرو‌دار و از خاندان داود و هموست كه نام عيسي را ـ‌بنا به دستور فرشته‌ي خدا در خواب‌ـ بر كودك مي‌نهد. (متي، 180ـ20) يوسف درودگر بود و به همين رو عيسي را درودگري مي‌آموزد و عيسي نيز چون يوسف به نجار مشهور مي‌شود.

1‌. 2. مادر عيسي مسيح

مريم1 مادر عيسي مسيح است. اناجيل از او تا پيش از مادرِ مسيح شدن، تصويري ارائه نمي‌كنند، شروع ورود مريم به اناجيل از زمان مژده‌ي فرشته خداوند به اوست. مريم زني معمولي بود ولي لطف پروردگار شامل حال او شد و مادر مسيح گرديد. او در عقد يوسف، ولي باكره بود چرا كه در جواب فرشته‌ي خدا مي‌گويد: «اما چگونه چنين چيزي ممكن است؟ دست هيچ مردي هرگز به من نرسيده است.» (لوقا، 1:34)2 و بعد مي‌پذيرد و مي‌گويد: «من خدمتگزار خداوند هستم و هر چه او بخواهد با كمال ميل انجام مي‌دهم. از خدا مي‌خواهم هر آنچه گفتي، همان بشود.» (لوقا، 1:38)
يوسف كه از طريق خواب به موضوع آگاهي يافته بود او را به خانه برد و تا وقتي كه او پسرش را بدنيا آورد با او همبستر نشد.3
مريم مانند هر مادري، پسر خود را رشد داد و بزرگ كرد و در پاي صليب نيز شاهد مرگ او بود. (يوحنا، 19:25)

1 . 3. برادران و خواهران عيسي مسيح

عيسي داراي برادران و خواهراني بود. برادران او يعقوب، يوسف، شمعون و يهودا (و نيز يوشا) مي‌باشند، ولي اسامي خواهران او برده نشده است. (متي، 13: 55 ـ 56؛ مرقس، 6:3) لكن برادرانش به او ايمان نداشتند. (يوعنا، 7:5) لازم بذكر است كه در نامه‌هاي پولس از يك نفر به نام يعقوب برادر خداوند (عيسي مسيح) كه مؤمن بوده، سخن به‌ميان آمده است. (غلاطيان، 1:19) البته اصطلاح برادران و خواهران براي مؤمنين به مسيح نيز استفاده مي‌شود.4

2. قرآن و پدر و مادر عيسي

در قرآن سخن از پدر و مادر نيست بلكه سخن تنها از مادر مي‌باشد و نيز از برادران و خواهران عيسي خبري نمي‌باشد. بنابراين روي سخن ما در اينجا، فقط متوجه مريم مي‌شود و او تنها زني است كه نامش در قرآن مكرراً ياد شده است و از اسامي ديگر زنان، نامي به ميان نيامده است. البته با آمدن مسيح، سخن از مريم به پايان مي‌رسد.

2‌. 1. تولد مريم و سرپرستي او

همسر عمران، هنگام بارداري، فرزند خود را نذر خدمت به خانه كرد و پس از تولد نام او را مريم گذاشت چنان‌چه در آيه‌ي شريفه آمده: «هنگامي كه همسر عمران گفت: خداوندا! آنچه را در رحم دارم براي تو نذر كردم كه آزاد باشد از من بپذير، كه تو شنوا و دانايي. ولي هنگامي‌كه او را به دنيا آورد، گفت: خداوندا من او را دختر آوردم ـ‌ ولي، خدا از آنچه او بدنيا آورده بود آگاه‌تر بود‌ ـ و پسر همانند دختر نيست. من او را مريم نام گذاردم، و او و فرزندانش را از شيطان رانده شده، در پناه تو قرار مي‌دهم.» (آل عمران، 3/35 ـ 36) و در پاسخ به نذر همسر عمران كه او را نذر كرده بود و از خداوند خواست كه از او بپذيرد، پس خداوند نيز از او پذيرفت و پرورش داد چنان‌چه در آيه‌ي شريفه آمده: «پس خداوند او را به طرز نيكويي پذيرفت و به طرز شايسته‌اي پرورش داد و سرپرستي او را به زكريا سپرد.» (آل‌عمران/37) و در آيه‌ي44 در توضيح چگونگي بر عهده گرفتن سرپرستي زكريا آمده كه: «(اي پيامبر) اين از خبرهاي غيبي است كه به تو وحي مي‌كنيم و تو در آن هنگام كه قلم‌هاي خود را (براي قرعه) به آب مي‌انداختند تا كدام يك كفالت و سرپرستي مريم را عهده‌دار شود و نيز هنگامي‌كه با هم كشمكش داشتند حضور نداشتي.» (آل‌عمران/44)

2‌. 2. پدر و مادر مريم

مريم فرزند عمران5 مي‌باشد و آل‌عمران نيز همانند آل‌ابراهيم برگزيده‌ي خداوند مي‌شوند. چنان كه در آيه‌ي شريفه آمده: «خداوند، آدم و نوح و آل‌ابراهيم و آل‌عمران را بر جهانيان برتري داد.» (آل‌عمران/33) و از آيه چنين استنباط مي‌شود، كه عمران از پيامبران الهي بوده چرا كه در رديف پيامبران ذكر شده و به برتري خاندان عمران، تصريح شده است.
مادر مريم كه در قرآن با عنوان همسر عمران و خواهر هارون از او ياد شده، زني پرهيزكار و مؤمنه بود چرا كه اولاً بار خود را نذر خدمت به خدا مي‌نمايد و ثانياً از خداوند مي‌خواهد كه از او بپذيرد و خداي را با اسماي مقدس ذكر مي‌كند. (آل‌عمران/35) و نيز در اعتراض مردم به مريم بعد از تولد نوزاد آمده: «مريم در حالي كه نوزاد را در آغوش گرفته بود نزد قومش آورد؛ گفتند: اي مريم! كار بسيار عجيب و بدي انجام دادي! اي خواهر هارون! نه پدرت مرد بدي بود و نه مادرت زن بد‌كاره‌اي.» (مريم،19/27ـ 28) و اين نشان از حسن شهرت خانواده مريم در ميان قوم مي‌باشد.

2‌. 3. ويژگيهاي مريم در قرآن

ويژگي‌هاي مريم را مي‌توان به دو دسته تقسيم كرد. يكي ويژگي‌هاي شخص مريم است و ديگري ويژگي مادرِ مسيح بودن. و ما در اينجا به اختصار ويژگي‌هاي مريم را نام مي‌بريم.
1. از خاندان عمران است و خاندان عمران را خداوند مانند آدم و نوح و خاندان ابراهيم بر جهانيان برتري داده بود. (آل‌عمران/33)
2. از والدين مؤمن و داراي حسن شهرت بود. (مريم/28)
3. خداوند مريم را پذيرفت و او را پرورش داد. (آل‌عمران/37)
4. سرپرستي مريم با زكرياي نبي بود. (آل‌عمران/37)
5. مريم زني عابده و خدمه‌ي معبد بود. (آل عمران/36 ـ 37)
6. خداوند در محراب به مريم، روزي مي‌داد و هر زمان زكريا به نزد او مي‌آمد غذايي در آنجا مي‌ديد، از او پرسيد: «اي مريم از كجا آورده‌اي؟!» گفت: «اين از سوي خداست، خداوند به هر كس بخواهد، بي‌حساب روزي مي‌دهد.» (آل‌عمران/37)
7. مقام مريم، مقام پاكيزگي و برگزيدگي (اصطفاء) است كه براي پيامبران نيز اين مقام مي‌باشد.
8. خداوند مريم را بر تمام زنان برتري داد چنان كه در آيه‌ي شريفه آمده: «اي مريم: خدا تو را برگزيده و پاك ساخته، و بر تمام زنان جهان برتري داده است.» (آل‌عمران/42)
9. مريم مورد خطاب خداوند بود و بزرگ‌ترين خطاب، بشارت به مسيح مي‌باشد.
10. مريم پاكدامن و عفيف بود. (تحريم/12)
11. مريم كلمات پروردگار و كتابهايش را تصديق كرد و از مطيعان فرمان خدا بود. (تحريم/12)
12. مريم صديقه (بسيار راستگو) بود. (مائده/75)

3. مقايسه

الف) عيسي در نزد مردم پسر يوسف نجار شناخته شده بود و عهد جديد نسب‌نامه‌ي او را از يوسف به داود و از داود به ابراهيم ادامه مي‌دهد، ولي در قرآن سخن از پدري كه مردم او را به نام يوسف بدانند، نيست.
ب) در قرآن سخن از چگونگي ولادت مريم و پدر و مادر او مي‌باشد، در صورتي‌كه در عهد جديد سخني از آن نيست.
ج) در قرآن سخن از سرپرستي مريم توسط زكريا مي‌باشد، در حالي كه در عهد جديد سخني از آن نيست.
د) در قرآن به ويژگي‌هاي بارز مريم اشاره مي‌كند كه با توجه به اين چنين ويژگي‌هايي، مادرِ مسيح شدن توجيه مي‌شود، در حالي كه در عهد جديد، سخني از قبل از بشارت نيست.
هـ) در قرآن مريم هم طريقيت دارد از براي عيسي مسيح و هم خود، موضوعيت دارد، در حالي كه در عهد جديد فقط طريقيت دارد.
و) عهد جديد برادران و خواهراني براي مسيح ذكر مي‌كند كه به او ايمان نياوردند، ولي در قرآن سخن از بكارت هميشگي مريم است.
ز) در عهد جديد سخن از بكارت تا قبل از تولد عيسي مسيح است، ولي در قرآن بدون قيد زماني مي‌باشد.

پي نوشت

1. معناي آن در زبان آرامي احتمالاً شاهدخت يا بانو بوده است. (فرهنگ الهيات كتاب مقدس، 2/1069)
2. برخي از مفسّران با استناد به اين آيه، به توجيه بكارت مريم و تقدس بكارت پرداخته‌اند. در فرهنگ الهيات كتاب مقدس آمده: «مريم به خاطر ميل به حفظ بكارت خويش، سرنوشت زناني را كه بدون فرزند باقي مي‌مانند، تقبل كرد.» (همان، 1/137) اما به نظر مي‌رسد كه اين تفسير به سؤالاتي همچون نامزدي مريم با يوسف و همبستري ايشان بعد از تولد عيسي و داشتن فرزندي ديگر را، پاسخ نمي‌دهد.
3. ر. ك: متي 1:10ـ 25. ولي برخي همچون لوتر قايل به همبستري مريم با يوسف نمي‌باشند و بر اين عقيده‌اند كه حضرت مريم، هميشه عذرا بوده، لوتر مي‌گويد: «حضرت مريم كه پيش از بارداري و تولد عيسي، عذرا بوده و در زمان تولد و بعد از آن نيز همان‌طور عذرا باقي مانده است.» (انجيل مرقس چه مي‌گويد؟/54)
4. برخي از مفسّران كه قائل به هميشه عذرا بودن حضرت مريم مي‌باشند، برادران و خواهران را به خواهران و برادران ايماني و يا اطلاق آن بر پسر عموها و دختر‌عموها و يا خويشاوندان نزديك و يا خواهران و برادران پدري ـ‌نه مادري‌ـ تفسير كرده‌اند. (ر.ك: انجيل لوقا چه مي‌گويد؟/53)
5. در كتاب برخورد آراي مسلمانان و مسيحيان صفحه‌ي31 آمده: «عمران شكل عربي عمرام، پدر موسي و هارون و مريم است. گمان مي‌رود برخي از مردم مكه مريم عذرا را با مردم نبيه اشتباه گرفته‌اند. زيرا شكل هر‌دو در عربي يكسان است. از اين‌رو در سوره‌ي مريم، آيه‌ي 28، به مريم عذرا خواهر هارون خطاب شده است.» ولي در تفاسير قرآن در «يا اخت هارون» اقوالي است:
1. اين هارون مرد صالحي در بني‌اسرائيل بود كه هر كس شايسته بود به او منسوب مي‌شد.
2. برادر مريم از پدري بود كه معروف به نيك‌روشي بود.
3. هارون برادر موسي، چون مريم از نسل او بود.
4. هارون شخص بد‌كاره‌اي بود و مشهور به عدم صلاح بود. (برگرفته شده از: مجمع البيان، تصحيح رسولي محلاتي، 3 /51) و قول اول با توجه به سابقه‌ي او نزد مردم و خانواده‌ي او و سرپرست او، زكريا، ترجيح دارد.

مقالات مشابه

تصلیب و مرگ عیسی از نگاه مفسران اسلامی

نام نشریهپژوهش‌های ادیانی

نام نویسندهمحسن گلپایگانی, عارفه گودرزوند

بررسی مقایسه‌ای ولادت عیسی در اناجیل اربعه و قرآن

نام نشریهمطالعات قرآنی

نام نویسندهعبدالمجید طالب تاش, جواد فروغی

بررسي مقايسه اي لوكوس مسيحيت با كلمه در قرآن

نام نشریهعلوم قرآن و حدیث

نام نویسندهمنصور معتمدی, ولی عبدی

تجسد «عیسی مسیح» از دیدگاه مسیحیت و اسلام

نام نشریهطلوع نور

نام نویسندهمحمداسحاق ذاکری, محمدباقر قیومی

مسیح شناسی در قرآن و عهد جدید

نام نشریهپژوهش‌های قرآنی

نام نویسندهعباس اشرفی, فاطمه قربانی